Giỗ tổ Hùng Vương - Bức thông điệp cho hậu thế !

Trong lịch sử hình thành các quốc gia trên thế giới, chưa có một quốc gia nào lại có nguồn gốc ra đời thông qua một hệ thống truyền thuyết dân gian sinh động và đầy tính thuyết phục như truyền thuyết về các Vua Hùng chọn đất đóng đô dựng nước Văn Lang - Nhà nước đầu tiên của dân tộc Việt Nam tại tỉnh Phú Thọ - vùng Đất Tổ cội nguồn của dân tộc Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đã tìm ra bức thông điệp qua những tư liệu lịch sử quý giá đó mà khái quát hoá thành chân lý bằng lời dạy bất hủ:

“Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. 

Lễ dâng hương Giỗ Tổ Hùng Vương tại Đền Hùng 

Đó là lời nhắn nhủ, hiệu triệu để các thế hệ cháu con cùng nhau gìn giữ “giang sơn bờ cõi” và viết tiếp những trang sử hào hùng của dân tộc đến hôm nay và cả mai sau. Xuyên suốt hàng nghìn năm kể từ thuở “khai thiên lập địa” đến thời đại Hồ Chí Minh với sự ra đời của nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà nay là Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bức thông điệp ấy luôn được các thế hệ người Việt nam kế tiếp nhau gìn giữ và phát huy giá trị tinh thần vô cùng quý giá để truyền từ đời này sang đời khác và coi giá trị truyền thống ấy trở thành "quốc bảo" của cả dân tộc Việt Nam. Bức thông điệp "Giỗ Tổ Hùng Vương" ngày càng được giải mã để làm rõ thêm nhiều giá trị về tính linh thiêng và nhiều giá trị truyền thống đạo lý quý báu được ẩn sâu trong những giá trị về truyền thống, đạo lý " Uống nước nhớ nguồn"; " Ăn quả nhớ người trồng cây" và đó chính là nguồn động lực tạo nên sức mạnh của tinh thần đại đoàn kết giữa các dân tộc, tạo thành một khối thống nhất trong tình ruột thịt gắn kết với hai tiếng thiêng liêng "Đồng bào". Cũng từ bức thông điệp vô cùng quý báu đó, Đảng và Nhà nước ta đã làm tăng thêm giá trị nhân văn và ngày càng làm sáng tỏ ý nghĩa khoa học to lớn về bản chất mang tính quy luật của lịch sử, làm cho nó trở thành như một quy luật bất biến của quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tiến trình phát triển của dân tộc: “ Dựng nước phải đi đôi với giữ nước”. 

Con Lạc cháu Hồng về dự Giỗ Tổ Hùng Vương  

Từ xa xưa trên vùng quê Đất Tổ đã truyền nhau bức thông điệp về Giỗ Tổ Hùng Vương thông qua câu ca dao: 

"Dù ai đi ngược về xuôi 

Nhớ ngày Giỗ Tổ mồng Mười tháng Ba

Khắp miền truyền mãi câu ca,

Nước non mãi nước non nhà ngàn năm” 

Với ý thức ghi nhớ công lao của Tổ tiên; với trách nhiệm là "dân trưởng tạo lệ" thông qua việc tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương hàng năm vào ngày mồng mười tháng ba âm lịch thể hiện tấm lòng thành kính, biết ơn sâu sắc đối với các Vua Hùng đã có công dựng nước Văn Lang- Tiền thân của nhà nước CHXHCN Việt Nam hôm nay. Xuất phát từ tín ngưỡng thờ cúng Tổ tiên, Ông bà từ hàng ngàn đời nay trên vùng quê Đất Tổ, Giỗ Tổ Hùng Vương đã trở thành di sản tinh thần bền vững trong giá trị tín ngưỡng truyền thống mang đậm bản sắc của người dân Đất Tổ và của dân tộc Việt Nam.

Đoàn cán bộ, giảng viên, sinh viên Học viện Tài chính đang học tập GDQPAN tại Trường ĐH Hùng Vương
hành hương về với Đất Tổ vua Hùng

Các triều đại phong kiến Việt Nam, luôn mong muốn gửi lại cho hậu thế bức thông điệp qua việc thờ cúng Tổ tiên và Giỗ Tổ Hùng Vương để nhắc nhở các thế hệ cháu con về cội nguồn dân tộc theo triết lý: " Cây có gốc, nước có nguồn, con người có Tổ, có Tông" thể hiện lòng biết ơn, tri ân công đức các Vua Hùng đã có công dựng nước. Từ thời vua Lê Thánh Tông, niên hiệu Hồng Đức nguyên niên  (1470) đã cho soạn Ngọc phả Hùng Vương với tên gọi đầy đủ là: “Hùng đồ thập bát diệp Thánh Vương ngọc phả cổ truyền”, trong đó ghi rõ: "... Hoàng triều ta chuẩn cho miếu, điện và các làng đăng cai là thôn Trung Nghĩa xã Nghĩa Cương được miễn tô thuế, tạp dịch để phụng thờ theo lệ cũ để dài lâu quốc mạch, lưu thơm muôn đời, thịnh cường mãi...". Đến triều đại vua Lê Thái Tổ ( Lê Lợi ), sau khi đã giải phóng đất nước khỏi ách đô hộ 20 năm của phương Bắc, đã khẳng định nền độc lập tự chủ và nền văn hiến lâu đời của nước Đại Việt qua bản tuyên ngôn về lòng tự tôn dân tộc bằng nguyên lý: “Vật gốc từ Trời, người gốc từ Tổ, ví như nước và cây phải có gốc nguồn... Vì rằng gốc có vượng thì lá mới tốt, nguồn có sâu thì dòng mới dài, nếu không có nhân ân của đời trước bồi đắp dày dặn, phúc trạch đời trước chung đúc lớn lao, thì làm sao lại có thể được như (ngày nay) vậy”. (Lời tựa sách “Lam Sơn thực lục”). Trong Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sỹ Liên- bộ sử đầu tiên của nhà Lê đã ghi rõ quan điểm nhìn nhận, xác định giá trị về nguồn gốc của dân tộc cũng đã nói đến Núi Nghĩa Lĩnh- Nơi có Đền Hùng và Giỗ Tổ Hùng Vương cùng với sự tự tôn dân tộc với các quốc gia láng giềng khác : "Sử để ghi chép việc, mà việc hay hay dở dùng làm gương răn cho đời sau... Nước Đại Việt ta ở phía Nam Nghĩa Lĩnh, thế là trời đã chia vạch Nam Bắc. Thuỷ tổ ta ra tự con cháu Thần Nông thị. Thế là Trời đã sinh ra chân chúa. Vì thế mới cùng Bắc triều đều làm chủ một phương”.

Sang thời Tây Sơn, tồn tại tuy ngắn ngủi, nhưng trong sách Nam Việt thần kỳ hội lục viết vào năm 1763 có ghi về việc triều đình ban sắc phong cho các địa phương thờ Hùng Vương thuộc Xứ Sơn Tây viết: "...Thánh Tổ Hùng Vương đền thờ chính tại xã Hy Cương, huyện Sơn Vi, xứ Sơn Tây (đã được ban sắc phong). Dân các xã thuộc các huyện, xứ cùng phụng thờ tổng cộng có 73 xã (trong đó có 12 xã được ban sắc phong, 61 xã chưa được ban sắc".  Năm 1789, Hoàng đế Quang Trung Nguyễn Huệ sau khi đại phá quân Thanh thắng lợi chỉ một tháng sau đã ban một ân điển có viết:"... Nay Trẫm vâng mệnh trời, giữ việc giáo hoá, xét theo điển cũ thờ tự, chuẩn cho xã Hy Cương được làm dân hộ nhi, ban xuống cho hợp thành ân điển, theo lệ cũ làm trưởng tạo lệ...". Thời nhà Nguyễn ( 1882-1945 ), với chủ trương đề cao Đền Hùng và việc phụng thờ Hùng Vương. Triều đình chuẩn y cho chép vào bộ Khâm định Việt sử thông giám cương mục mở đầu từ thời đại Hùng Vương. Hàng năm, triều đình liên tục cử các quan đại thần và cấp tiền để tu bổ, xây dựng đền thờ và Lăng mộ Hùng Vương ở Đền Hùng. Quy định Xuân, Thu nhị kỳ hàng năm mở hội làm lễ tế. Hùng Vương được đưa vào hàng Thượng đẳng thần và rước linh vị các vua Hùng từ Đền Hùng vào thờ tại miếu "Lịch đại đế vương" giữa kinh đô Huế. 

Đặc biệt từ năm 1917, triều đình nhà Nguyễn đã chuẩn định ngày Quốc lễ (ngày giỗ tổ Hùng Vương vào mồng 10 tháng 03 âm lịch hàng năm). Trong ngày giỗ Tổ, triều đình đã uỷ quyền cho Quan Tuần phủ của tỉnh Phú Thọ về Đền Hùng làm Chủ lễ, các quan tri phủ, tri huyện làm bồi tế, hàng năm mở hội để nhân dân về phụng thờ hương khói Tổ tiên và tổ chức phần hội với nhiều các trò chơi dân gian truyền thống.

Đoàn cán bộ, sinh viên dâng hương, chụp hình lưu niệm tại đền Giếng,
nơi Bác Hồ từng gặp gỡ, nói chuyện với cán bộ Đại đoàn Quân Tiên phong năm 1954

Cách mạng tháng Tám thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời. Chỉ sau 6 tháng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành Sắc lệnh số: 22C NV/CC, ngày 18/ 2 /1946, qui định về các ngày nghỉ lễ, trong đó có ngày Giỗ Tổ Hùng Vương được nghỉ một ngày. Ngày 11/4/1946,  nhân dịp Giỗ Tổ Hùng Vương đầu tiên của nước Việt Nam độc lập. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đồng ý để nhân dân thủ đô Hà Nội tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương với các nghi thức truyền thống trọng thể ngay tại Thủ đô Hà Nội. Lần đầu tiên một nguyên thủ quốc gia, Chủ tịch nước Việt Nam mới đã đến dự cùng với đông đảo các tầng lớp nhân dân Thủ đô với linh khí thiêng liêng của ngày Giỗ Tổ hòa quyện với tinh thần cách mạng trong ngày độc lập dân tộc vừa thành công đã để lại dấu ấn sâu sắc trong ký ức của đông đảo quần chúng nhân dân thủ đô như một mốc son không thể nào phai. Cùng thời gian đó, quyền Chủ tịch nước Huỳnh Thúc Kháng dẫn đầu một đoàn đại biểu của Chính phủ đã đích thân lên Đền Thượng trong Khu di tích Đền Hùng tại Phú Thọ dự lễ và đã dâng lên ban thờ Tổ Tiên tấm bản đồ non sông gấm vóc Việt Nam và một thanh kiếm để thể hiện ý chí " Độc lập tự do; Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh" của toàn dân quyết giữ vững nền độc lập non trẻ của Tổ quốc. Kế tục truyền thống Giỗ Tổ Hùng Vương và để tiếp tục tôn vinh giá trị tinh thần to lớn của di sản văn hóa truyền thống. Đảng, Nhà nước và Chính Phủ đã ban hành nghị định số 82/ NĐ- CP ngày 06/11/2001 chính thức quy định ngày Giỗ Tổ Hùng Vương là ngày Quốc lễ của toàn thể dân tộc. 

Tất cả những việc làm của các triều đại phong kiến độc lập tự chủ (Từ thế kỷ X đến ngày 02 tháng 9 năm 1945 của thế kỷ XX) và từ sau khi thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đến nay, dưới sự lãnh đạo của Đảng và chủ tịch Hồ Chí Minh là quá trình xây dựng và củng cố một nghi thức mang ý nghĩa tâm linh to lớn của quốc gia dân tộc Việt Nam với mục tiêu xây dựng một biểu tượng, một sức mạnh cho tinh thần đại đoàn kết toàn quốc gia - dân tộc, là điểm tựa tâm linh vững chắc của dân tộc trong các cuộc kháng chiến chống xâm lược của các thế lực đế quốc bên ngoài, làm thành bức thông điệp của quá khứ gửi cho các thế hệ hôm nay và mai sau có trách nhiệm bảo tồn và tiếp tục phát huy giá trị tinh thần vô giá về Giỗ Tổ Hùng Vương trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hôm nay và mai sau.

Phòng CTCT&HSSV tổng hợp